Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗΝ ΔΥΣΤΟΠΙΑ

Παρά το εύρος της ύφεσης και την έκταση της ανεργίας που κα­ταγράφονται στην χώρα μας, παρά την μαύρη τρύπα που παρα­μένει στον ορίζοντα για το 2015, δεν είναι λίγοι οι θιασώτες της οικονομικής πολιτικής που μέχρι σήμερα εφαρμόζεται, υπό το επιχείρημα ότι «δεν υπάρχει άλλος δρόμος». Εν τούτοις, θα έπρεπε πρωτίστως να αποδεικνύεται ότι ο σημερινός δρόμος, ακόμη και αν θεωρηθεί μοναδικός και απαράκαμπτος, αποφέρει κάποια θετικά αποτελέσματα. Επί του παρόντος, οι αρνητικές συνέπειες αφθονούν, ενώ οι θετικές παραμένουν δυσεύρετες.

Το ΑΕΠ της χώρας συρρικνώθηκε κατά 30% την τελευταία τετραετία, η εσω­τερική αγορά έχει καταρρεύσει, ενώ παράλληλα το χρέος δεν μει­ώνεται, αλλά αντιθέτως αυξάνεται τόσο ως ποσοστό του ΑΕΠ όσο και οε απόλυτα μεγέθη. Το διαφημιζόμενο πρωτογενές δημοσιο­νομικό πλεόνασμα από τα τέλη του 2013, αντί να σηματοδοτεί κά­ποια επιβράδυνση στην πτωτική πορεία της οικονομίας, επισείει ακόμη ένα πλήγμα, με την επαπειλοΰμενη,τιρόσθετη αφαίμαξη ρευστότητος από την ήδη αποξηραμένη ελληνική αγορά.

Εάν το ελληνικό χρέος θεωρείται σήμερα μη-διαχειρίσιμο από το ΔΝΤ, αλλά και από το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο, με πρόεδρο τον Γερμανό τραπεζίτη Γιόζεφ Ακερμαν και γενικό γραμματέα τον Τσαρλς Νταλάρα, αυτό δεν οφείλεται τόσο στο μέγεθος του δημοσιονομικού ελλείμματος όσο κυρίως στην ταχεία συρρίκνωση του ΑΕΠ, στην επιταχυνόμενη αποσταθεροποίηση,

και επικαλούμενη κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας, με αυτονόητη συνέχεια την ταχύτατα συρρικνούμενη ικανότητα αποπληρωμής των υποχρεώσεων της χώρας. Συνιστά αναποτελεσματική οικονομική πολιτική η πρόταξη αντί οιουδήποτε τιμήματος της δημοσιονομικής εξυγίανσης σε σχέση με την ανάγκη άμεσης ανάκαμψης της οικονομίας. Όταν η τελευταία καταποντίζεται, ουδεμία δημοσιονομική εξυγίανση είναι δυνατή ούτε είναι δυνα­τή η δημοσιονομική εξυγίανση με τίμημα τον καταποντισμό της οικονομίας. Το δημοσιονομικό πλεόνασμα σε συνθήκες βαθειάς ύφεσης δεν σταθεροποιεί την οικονομία, αλλά αντιθέτως την απο­σταθεροποιεί ακόμη περισσότερο και επισπεύδει την κατάρρευ­ση της.

Ήδη ο σοσιαλδημοκράτης υποψήφιος για την γερμανική Κα­γκελαρία Πέερ Στάινμπρουκ αναγνώριζε κατά την σύντομη προ­εκλογική εκστρατεία του Σεπτεμβρίου 2013 ότι η διαχείριση της ελληνικής κρίσης από την αντίπαλο του Με'ρκελ ήταν καταστρο­φική. Όχι μόνον δεν ήταν «μονόδρομος», αλλά εκ του αποτελέ­σματος αποδείχθηκε ότι αυτή ακριβώς ήταν η οδός της συμφο­ράς. Τόσο για την οφειλέτρια χώρα όσο και .για τους δανειστε'ς της. Η δόση της υπερβολικής λιτότητος αποδείχθηκε όχι μόνον μονομερής, αλλά και θανατηφόρα, αφού δεν συνοδεύθηκε από τα

αναγκαία μέτρα διατήρησης θετικών ρυθμών της οικονομίας. Πα-

ρόμοια ακριβώς παραμένει η εκτίμηση του ΔΝΤ, με την οποία

επισημαίνεται ότι ζητήθηκαν πάρα πολλά από την Ελλάδα σε ασφυκτικό χρονικό διάστημα, ενώ θα έπρεπε τα αιτούμενα να επιδιωχθούν σταδιακά και σε βάθος χρόνου, φροντίζοντας πάντα να μην περιε'λθει η οικονομία σε αρνητικούς ρυθμούς, σε βαθειά ύφε­ση και υψηλή ανεργία, όπως συμβαίνει κατά την πρόσφατη τετραετία. Για να οδηγηθεί σε ασφαλή τόπο το όχημα, απαιτείται ο οικονομικός, αλλά και κοινωνικός, κινητήρας να παραμένει σε λειτουργία. Όταν αντιθέτως ο κινητήρας σβήνει, και αυτό ακριβώς επέρχεται με τις σημερινές πολιτικε'ς λιτότητας, με τις περικοπε'ς δημόσιων και ιδιωτικών δαπανών, τότε το όχημα δεν οδη­γείται πουθενά, εξωθείται σε ελεύθερη πτώση, ενώ οι θυσίες του πληθυσμού πηγαίνουν στον βρόντο.

Οι οικονομίες επιβάλλονται για τον σχηματισμό αποθεματι­κού προς αντιμετώπιση των πτωτικών φάσεων. Ωστώσο, παραμέ­νει ανε'φικτο και αντιπαραγωγικό να επιδιώκονται με δεσποτικό και καταναγκαστικό τρόπο ενόσω οι ρυθμοί της οικονομίας πα­ραμένουν σε πτωτική δυναμική, αφού, με αυτόν τον τρόπο, η τε­λευταία επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο. Το αποθεματικό συγ­χωρείται και επιβάλλεται κατά την ανοδική φάση της οικονομί­ας, αλλά με την αυτονόητη προϋπόθεση ότι εξ αυτού δεν πλήττε­ται η ανοδική δυναμική. Επιβάλλεται για λόγους πρόνοιας, δεδο­μένου ότι το αποθεματικό θα χρησιμεύσει ως «μαξιλάρι» προς απόσβεση των κλυδωνισμών όταν αρχίσει η καθοδική φάση του οικονομικού κύκλου.

Σε πρόσφατο άρθρο του ο Αμερικανός οικονομολόγος Φρεντ Μπέργκοτεν, ιδρυτής του Ινστιτούτου Διεθνούς Οικονομίας στην Ουάσιγκτων, προβάλλει ως υποδείγματα ομαλής εξόδου από την ύφεση το σουηδικό, δανικό και φινλανδικό μοντέλο. Διαβεβαιώ­νει ότι στις τρεις σκανδιναβικές χώρες προηγήθηκε γενναία περι­κοπή των δημόσιων δαπανών και δημοσιονομική εξυγίανση, πράγμα που ενίσχυσε το αναγκαίο «κλίμα εμπιστοσύνης» και επέ­σπευσε την ανάκαμψη της οικονομίας. Ωστόσο, οι διαβεβαιώσεις του δύσκολα επαληθεύονται. Σε όλες ανεξαιρέτως τις χώρες που επλήγησαν από την ύφεση του 2008-2009 η ανάκαμψη δεν βασί­σθηκε σε περικοπές δημόσιων δαπανών, όπως ισχυρίζεται ο Αμε­ρικανός οικονομολόγος, αλλά σε απότομη και σημαντική αύξηση αυτών.

Σε όλες τις περιπτώσεις η ανάγκη άμεσης στήριξης της οικο­νομίας δεν εξυπηρετήθηκε με μείωση των δημόσιων έλλειμμα

των, αλλά με επέκταση αυτών. Στην Δανία οι δημόσιες δαπάνες από 50,8% του ΑΕΠ το 2007 ανήλθαν σε 58,6% το 2012. Στην Σουηδία, από 50,9%το 2007 ανήλθαν σε 52,1%το 2012. Στην Φιν­λανδία, από 47,4% το 2007 έφθασαν το 55% το 2012. Στις τρεις αυτέ'ς περιπτώσεις που αντιμετώπισαν με επιτυχία το πρόβλημα της εξόδου από την ΰφεση μπορούμε να προσθέσουμε τις Ηνω­μένες Πολιτείες, στις οποίες οι δημόσιες δαπάνες από 36% του ΑΕΠ το 2007 υπερέβησαν το 42% κατά την πενταετία που ακο­λούθησε.

Σύμφωνα με γενικότερη μελέτη του ΔΝΤ, με την ύφεση του 2007-2008 τα δημόσια ελλείμματα στις ανεπτυγμένες δυτικές οι­κονομίες της Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής όχι μόνον δεν μειώθηκαν, αλλά επεκτάθηκαν, αφού σε όλες τις περιπτώσεις αυ­τός ήταν ο αναγκαίος τρόπος για να σταθεροποιηθούν οι αντίστοι­χες οικονομίες απέναντι στην λαίλαπα της διεθνούς ύφεσης. Με την ύφεση, τα δημόσια ελλείμματα δεν μειώνονται, αλλά αυξάνο­νται, ως ένας τρόπος αυτοάμυνας κάθε χώρας απέναντι  στην επα­πειλούμενη κρίση. Μόνον στην Ελλάδα και στην Ευρωζώνη επι­βλήθηκε ο στόχος της άμεσης περιστολής των δαπανών και των ελλειμμάτων σε περίοδο πρωτοφανούς κρίσης, κατά την οποία επιβαλλόταν ακριβώς το αντίθετο.

Τα αποτελέσματα αυτής-της επιλογής είναι γνωστά, με την χώ­ρα μας να ηγείται σήμερα παγκοσμίως τόσο στις επιδόσεις της ύφεσης και της ανεργίας, όπως "επίσης και σε αυτές της αποστα­θεροποίησης κάθε οικονομικής δραστηριότητος. Εάν η οικονο­μική πολιτική της τελευταίας τετραετίας σκόπευε την δυστοπία, η επιλογή της λιτότητος ήταν πράγματι μονόδρομος, δεν υπήρχε άλλη εναλλακτική οδός και ο στόχος επετεύχθη. Η Ελλάδα σήμε­ρα βρίσκεται όχι μόνον εκτός του οικονομικού χάρτη, αλλά και εκτός ακόμη και της πιο εφιαλτικής οικονομικής φαντασίας.

Εάν με την «ουτοπία» σηματοδοτείται κάτι το ιδανικό αλλά ανέφικτο, η «δυστοπία» παραπέμπει σε κάτι που ούτε η πιο εφιαλ­τική φαντασία δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει.

Εάν υπάρχει κάτι το «παρήγορο», αυτό ίσως είναι ότι στην εκτόξευση του πυραύλου προς την δυστοπία η χώρα μας δεν εί­ναι μόνη, αλλά συνοδεύεται επίσης από τους δανειστές και εταί­ρους της.

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ